Upadłość osoby fizycznej

Upadłość konsumencka pozwala uwolnić się od długów, bez względu na źródło ich pochodzenia, choć od tej zasady obowiązują pewne wyjątki – umorzeniu nie podlegają m.in. zobowiązania o charakterze alimentacyjnym. W pewnych przypadkach upadłość konsumencka może więc oznaczać częściowe oddłużenie.

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej i pozytywne rozpoznanie go przez sąd to pierwszy krok w kierunku oddłużenia. Dopiero po przeprowadzeniu kolejnych etapów postępowania możliwe jest oddłużenie. W sytuacji, gdy dłużnik jest trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli sąd umarza zobowiązania bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Jeśli niezdolność ta nie ma charakteru trwałego możliwe jest tzw. warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego.

Upadłość konsumencka nie zawsze oznacza oddłużenie. Sąd może na dalszym etapie postępowania odmówić ustalenia planu spłaty wierzycieli, umorzenia bądź warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli jeśli Sąd stwierdzi, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności w sposób celowy, w szczególności poprzez trwonienie swojego majątku.

Znowelizowana ustawa – Prawo upadłościowe przewiduje znaczne uproszczenie procedury ogłoszenia upadłości konsumenckiej określonej w poprzednio obowiązujących przepisach dla osób nieprowadzących działalności gospodarczej, o ile z okoliczności danej sprawy nie wynika potrzeba przeprowadzenia danego postępowania upadłościowego w zwykłym trybie. W postępowaniu uproszczonym nie zostaje wyznaczony sędzia-komisarz, a wszelkie zastrzeżenia do działania syndyka rozpatrywane są w trybie skargi składanej do sędziego sądu upadłościowego. Postępowanie upadłościowe jest ograniczone do dokonania likwidacji majątku przez syndyka oraz przygotowania projektu planu spłaty wierzycieli.

Projekt ten zawiera dane, które dotychczas zawarte były w trzech dokumentach – liście wierzytelności, planie podziału i planie spłaty wierzycieli. Plan spłaty wierzycieli, tak jak dotychczas, podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia, przy czym zażalenie spełnia również funkcję sprzeciwu i zarzutów do planu podziału.

– mówi Joanna Pluta, współzałożyciel Kancelarii Baran & Pluta, ekspert prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Układ to porozumienie pomiędzy dłużnikiem i wierzycielami, zawierające warunki spłaty zadłużenia. Ta forma oddłużenia pozwala na uniknięcie ogłoszenia upadłości oraz utraty majątku np. sprzedaży mieszkania, w celu zaspokojenia roszczeń. W przypadku przeprowadzenia postępowania o zawarcie układu dłużnik nie zyskuje statusu upadłego.

Sąd z własnej inicjatywy także może skierować dłużnika do postępowania o zawarcie układu, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

Upadłość konsumencką można ogłosić w stosunku do osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Upadłość ogłasza Sąd. Poza posiadaniem statusu konsumenta, dłużnik musi być niewypłacalny. O niewypłacalności można mówić w sytuacji, gdy doszło do utraty zdolności regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może być złożony w dowolnym terminie. Brak jest przepisów zobowiązujących dłużnik do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Warto jednak zdecydować się na ten krok jak najwcześniej. Upadłość konsumencka to często jedyna szansa na oddłużenie.

Zasadniczym celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie. Warto wiedzieć, że po nowelizacji przepisów odnoszących się do upadłości konsumenckiej sąd upadłościowy podczas rozpoznawania wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie bada, czy dłużnik celowo doprowadził do niewypłacalności. Nie oznacza to jednak, że kwestia ta w ogóle nie jest brana pod uwagę i możliwe jest oddłużenie, mimo celowego zaciągania i nieregulowania zobowiązań. Dopiero podczas kolejnego etapu postępowania upadłościowego sąd zajmuje się weryfikacją tej okoliczności.

Tak więc nawet po ogłoszeniu upadłości sąd może odmówić ustalenia planu spłaty wierzycieli, umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Dotyczy to sytuacji, w których:

• upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
• w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.

Celowe doprowadzenie do niewypłacalności zakłada działanie intencjonalne, ukierunkowane na doprowadzenie do swojej niewypłacalności. Trwonienie części składowych majątku należy rozumieć jako wyzbywanie się własnego mienia kosztem wierzycieli, w szczególności poprzez darowizny.

Celowe nieregulowanie zobowiązań oznacza sytuację, w której dłużnik nie reguluje wymagalnych zobowiązań, mimo że jego sytuacja ekonomiczna pozwala na ich regulowanie, a więc można przyjąć, że posiadając możliwość regulowania zobowiązań celowo ich nie reguluje, działając w ten sposób na szkodę wierzyciela.

Wskazane przesłanki nie mają jednak charakteru bezwzględnego. Oznacza to, że sąd może przeprowadzić postępowanie, jeśli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.